Vergi Suçları ve Cezaları - VUK m.359

Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesi ‘’Kaçakçılık Suçları ve Cezaları’’nı düzenlemektedir. Hükmün (a) -(1).fıkrasında;

• Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, 

• Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar

• Defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler

ile birlikte, (2). fıkrada;

• Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler 

• Defter, kayıt ve belgeleri gizleyenler 

• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler

• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullananlar

hakkında 18 (On sekiz) aydan 5 (beş) yıla kadar hapis cezası verileceği düzenlenmiştir. 

Ayrıca hükümde, ‘’Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir.’’ açıklaması yapılmaktadır.

Maddenin (b) başlıklı kısmında;

• Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler

• Defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar 

• Hiç yaprak koymayanlar 

• Belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler 

• Belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak kullananlar

hakkında 3 (üç) yıldan 8 (sekiz) yıla kadar hapis cezası ile verileceği  düzenlenerek ‘’Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, sahte belgedir.’’ açıklamasına yer verilmiştir.

Suçun Konusu

VUK kapsamında kaçakçılık suçlara konu olabilecek belgeler şunlardır:

• Fatura

• Sevk irsaliyesi

• Perakende satış vesikası

• Gider pusulası (m.234)

• Müstahsil makbuzu (m.235)

• Serbest meslek makbuzu (m.236-m.237)

• Ücret bordrosu (m.238)

• Taşıma irsaliyesi (m.240)

• Yolcu listesi (m.240)

Suçun Manevi Unsuru

Madde 359’da düzenlenen kaçakçılık suçları kasten işlenebilen suçlardır. 

Suç Tarihinin Belirlenmesi ve Zincirleme Suç

Sahte belge düzenleme suçlarında, suç tarihi belirlenirken, aynı takvim yılında düzenlenen son fatura tarihi esas alınır.

Sahte belge kullanma suçlarında, sahte fatura hangi vergi türünde kullanılmışsa bu vergi türüne göre sunulması gereken son beyanname tarihi suç tarihi sayılır.

Ayrıca Türk Ceza Kanunu m.43’te zincirleme suç hükümleri bu suçlarda uygulanır.

Daha Az Cezayı Gerektiren Haller

VUK 359. maddesinde;

• Maddede yazılı fiillerle verginin ziyaa uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin, gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı ile kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının; soruşturma evresinde ödenmesi halinde verilecek cezanın yarı oranında,

• Maddede yazılı fiillerle verginin ziyaa uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin, gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı ile kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının; kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödenmesi halinde ise verilecek ceza üçte bir oranında,

• Tarh edilen vergi ve vergi aslına bağlı olarak kesilen cezanın bulunmadığı durumlarda verilecek cezanın yarı oranında,

indirileceği düzenlenmiştir. Ancak hükümde, ceza indiriminden faydalanabilmek için vergi mahkemesinde dava açılmaması, açılmışsa feragat edilmesi, kanun yollarına başvurulmaması veya başvurulmuşsa vazgeçilmesi şartına da yer verilmiştir.

Zincirleme Suç Uygulanması (TCK m.43)

Kanunda, 359. maddede düzenlenen suçların birden fazla takvim yılı veya vergilendirme dönemi içinde aynı suç işleme kararının icrası kapsamında işlenmesi halinde, Türk Ceza Kanununun 43 üncü maddesi uygulanacağı düzenlenmiştir. 

Bu kapsamda, TCK’nın zincirleme suç hükmüne yapılan gönderme ile, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda hükmedilecek cezanın, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılacağı açıklanmıştır.

Lehe Kanun Uygulaması 

Vergi Usul Kanunu’nun ilgili suçları düzenleyen 359. maddesinde, 02.08.2008 Tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan ‘’Temel Ceza Kanunlarına Uyum Amacıyla Çeşitli Kanunlarda Ve Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’ ile değişiklik yapılmıştır.

Ayrıca 15.04.2022 tarihinde ‘’Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’ un 4. ve 5. maddeleri ile de VUK’ta birtakım değişiklikler yapılmıştır.

Bu kapsamda ceza hukuku temel ilkelerinden olan ‘’lehe kanun’’ uygulaması’’ gereği, vergi suçlarına ilişkin değerlendirme yapılırken, suç tarihindeki hükümler ile ilgili hükümlerde kanun değişiklikleri ile sanıkların durumuna bakılmalı, hang, hükmün uygulanması sanığın lehine olacaksa o hükme göre değerlendirme yapılması gerekmektedir.

‘’Hükümlerden sonra 15.04.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, 7394 sayılı Kanun’un 4 ve 5. maddeleriyle değişik 213 sayılı Kanun’un 359. maddesinin 3, 4, 5 ve 6. fıkra hükümleri uyarınca 5237 sayılı TCK'nin 7/2. maddesi de gözetilerek öncelikle lehe Kanun’un tespit edilip uygulama yapılması ve her iki Kanunla ilgili uygulamanın gerekçeleriyle birlikte denetime olanak verecek şekilde ayrıntılı olarak kararda gösterilmesi suretiyle sanığın hukuki durumunun yeniden değerlendirilmesinde zorunluluk bulunması, Bozmayı gerektirmiş, sanık müdafisinin temyiz nedenleri bu itibarla yerinde görüldüğünden, sair yönleri incelenmeyen hükümlerin 5320 sayılı Kanun'un 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK'nin 321. maddesi gereğince BOZULMASINA’’ Yargıtay 11.Ceza Dairesi 2021/11534 E. 2022/12109 K. 22.06.2022 T. 

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Kararı Verilmesi

Vergide kaçakçılık suçlarında, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesindeki koşulların sağlanması durumunda hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilebilmektedir. Ancak, sahte fatura düzenleyen veya kullananlar hakkında ayrıca vergi ziyaı doğmuşsa tahakkuk edilen vergi ödenmedikçe failler hakkında hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilemeyecektir.